Jak szybko i zgrabnie zaliczyć wpadkę. Z cyklu mini-poradnik dla początkującego tłumacza.

Pierwsze zlecenie powoduje niewątpliwie przyjemne uczucie ekscytacji. Tłumacz otwiera plik i natychmiast zabiera się do pracy tłumaczeniowej, już na wstępie popełniając duży błąd. Jeszcze przed rozpoczęciem pracy należy zapoznać się chociaż pobieżnie z treścią tłumaczonego tekstu. Jest to działanie niezbędne w celu poznania kontekstu dla słownictwa, które padnie naszym wyborem. Mówiąc kolokwialnie, czym innym jest aktyw partyjny a czym innymi aktywa w bilansie spółki. Tłumacz doświadczony, który współpracuje z danym klientem nad kolejnym tekstem danego rodzaju, na przykład częściami składowymi instalacji odpylania odlewni, czasem już po nagłówku doskonale rozpoznaje tekst i bezproblemowo decyduje, jakiego rodzaju słownictwa winien poszukiwać. Natomiast osoba dopiero stawiająca pierwsze kroki w zawodzie, bezwzględnie powinna pobieżnie zapoznać się z tematyką tłumaczenia. Nie zachęcam oczywiście do czytania całości dokumentu, zwłaszcza jeżeli jego objętość sugeruje kilkugodzinną lekturę. Natomiast zdecydowanie warto przeczytać dwie lub trzy pierwsze strony oraz kilka lub kilkanaście akapitów pozostałych stron. W ten sposób tłumacz zyskuje wgląd w temat, z którym przyjdzie mu się mierzyć.

W tym momencie pojawia się kwestia samego przyjęcia zlecenia. Doświadczony tłumacz doskonale zdaje sobie sprawę, że nie jest w stanie poprawnie wykonać tłumaczenia z dowolnej tematyki. Osobiście trzymam się z daleka o tekstów naszpikowanych chemią lub typowych tekstów medycznych. Po prostu są to tematy, na których się kompletnie nie znam. Co więcej, mówiąc żartobliwie, nawet moje oceny na świadectwie maturalnym sugerują, że ta tematyka jest dla mnie zbyt trudna. Wykonując zadanie tłumacz musi zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności za wykonaną pracę. Odpowiedzialność nakazuje nieprzyjmowanie zleceń, których efekt może być katastrofalny z powodu nieznajomości specyfiki branżowej przez tłumacza. Kwestia wydaje się być na tyle oczywista, że nie uznaję potrzeby jej dalszej analizy.

Zdaję sobie sprawę, że powyższe tezy budzą niepokój początkującego tłumacza. W rzeczywistości trudno jest znaleźć tekst, który nie jest w pewien sposób specjalistyczny. Nie zniechęcam nikogo do mierzenia się z tematem dla niego trudnym, ale należy mieć świadomość ryzyka i odpowiedzialności. Duży poziom akceptowalnej jakości finalnego tłumaczenia zapewniają w takiej sytuacji dwa czynniki. Umiejętność szybkiego przyswajania wiedzy przez tłumacza i dostępność wiedzy na dany temat. Przykładowo, dla osoby początkującej przyjęcie zlecenia na tłumaczenie bilansu będzie dużo bezpieczniejsze niż tłumaczenie tematyki nowych na rynku polskim produktów finansowych. W internecie dużo łatwiej znaleźć zarówno elementy składowe bilansu wraz z ich oficjalnym tłumaczeniem, a nawet kompletne przetłumaczone tego typu dokumenty, niż wiadomości na temat skomplikowanych produktów finansowych oferowanych przykładowo jedynie przez kilka funduszy inwestycyjnych. Biorąc pod uwagę, że wiadomość o takim produkcie jest adresowana najprawdopodobniej do wąskiego grona odbiorców, którzy o niebo lepiej orientują się w temacie od tłumacza, wszelkie najdrobniejsze nieścisłości i improwizacje zakończą się odrzuceniem pracy i poczuciem klapy.

Podsumowując krótko, dostając potencjalne zlecenie warto zarezerwować sobie kilkanaście a nawet kilkadziesiąt minut na jego przyjęcie lub odrzucenie. W tym czasie należy zapoznać się z tekstem i odpowiedzieć sobie uczciwie na pytanie, czy tematyka tekstu jest tłumaczowi znana lub czy tłumacz jest w stanie w relatywnie krótkim czasie zapoznać się z podobnymi materiałami. Konsekwencją udzielenia pozytywnej odpowiedzi na ostatnie pytanie jest sprawdzenie, czy takie materiały są dostępne dla tłumacza. Dopiero po wykonaniu wcześniej opisanej ‘analizy’ należy potwierdzić przyjęcie zlecenia.

Przyjmując zlecenie tłumacz musi ocenić jeszcze jeden kluczowy aspekt, jakim jest czas potrzebny na wykonanie zlecenia. W tym względzie nic nie zastąpi doświadczenia tłumacza. Myślę, po analizie licznych dyskusji tłumaczy na branżowych forach internetowych, że przeciętny i doświadczony tłumacz nie tłumaczy więcej niż 10-12 stron tłumaczeniowych dziennie. Za stronę tłumaczeniową przyjmuje się najczęściej 1800 znaków ze spacjami. Czasem tłumacze rozliczani są od słowa. Nieformalnym ‘ekwiwalentem’ strony tłumaczeniowej jest około 250 słów.

Wracając do sprawy, początkującym tłumaczom radzę nie tyle skupiać się na stawce, za którą wykonają zadanie, a na czasie niezbędnym do wykonania pracy. Im dłuższy, tym lepiej dla tłumacza. Zlecenia ekspresowe radzę zostawić bardziej doświadczonym kolegom. Im też czasem należy się wpadka ;)